Sztuka z Estonii
Sztuka z Estonii. Oswajanie modernizmu. Prowokacje i konfrontacje jest pierwszą w powojennej Polsce tak obszerną prezentacją dokonań estońskiej sceny artystycznej. Na wystawie zaprezentowane zostaną prace najwybitniejszych twórców estońskich działających począwszy od przełomu XIX i XX wieku po lata 40. (Oswajanie modernizmu) i od początku lat 70. XX wieku po współczesność (Prowokacje i konfrontacje).
Oswajanie modernizmu. Klasycy sztuki estońskiej 1. połowy XX wieku
Wystawa została przygotowana przez Muzeum Sztuki Kumu w Tallinie. Prezentowane na niej dzieła pochodzą z kolekcji Estońskiego Muzeum Sztuki oraz z Muzeum Sztuki w Tartu. To ponad 120 dzieł najznakomitszych klasyków sztuki estońskiej reprezentujących najważniejsze osobowości i nurty artystyczne od początku XX wieku po lata 40. Przegląd różnych obliczy sztuki estońskiej – symbolizmu i ilustracji narodowych sag, impresjonistycznych i postimpresjonistycznych pejzaży, dzieł awangardy lat 20. oraz odmian realizmu i koloryzmu okresu międzywojennego. Na złożony obraz sztuki estońskiej składają się malarstwo, rzeźba, grafika i fotografia, dziedziny rozwijające się w relacji z najważniejszymi ośrodkami artystycznymi. Początkowo były to akademie (gł. w Sankt Petersburgu i Düsseldorfie), następnie zaś kręgi artystyczne Paryża i Berlina. Jednak pomimo tych wpływów i zależności twórczość artystów estońskich pozostaje odrębna w charakterze.
Prace znajdujące się na wystawie prezentowane są polskiej publiczności po raz pierwszy. Źródłem niezbędnych informacji o ponad 40 artystach i nurtach sztuki jest obszerny katalog, wydany w wersji polsko-angielskiej.
Mimo bliskich kontaktów dyplomatycznych łączących Polskę z Estonią, wystawy sztuki estońskiej odbywały się u nas niezmiernie rzadko, tym bardziej są więc cenną, wartą polecenia atrakcją. Ekspozycji towarzyszyć będą wykłady o tematyce związanej z wystawą – przygotowane między innymi przez ekspertów estońskich, a także pokazy filmowe oraz program edukacyjny.
Niniejsza wystawa, wcześniej pokazywana w Muzeum Narodowym w Szczecinie, realizuje program współpracy między instytucjami szczecińską a warszawską w zakresie prezentacji sztuki krajów bałtyckich. Warto w tym miejscu przypomnieć wystawę sztuki łotewskiej w 2005 roku.
Kuratorki wystawy:
Tiina Abel (Estońskie Muzeum Sztuki – Muzeum Sztuki Kumu w Tallinie)
Katarzyna Nowakowska-Sito (Muzeum Narodowe w Warszawie)
Prowokacje i konfrontacje. Spojrzenie na współczesną sztukę estońską
Wystawa, jak wspomniano, prezentowana wcześniej w Muzeum Narodowym w Szczecinie, obejmuje zakresem dzieła sztuki estońskiej znane z międzynarodowych wystaw sztuki i architektury od początku lat 70. XX wieku po dziś dzień. Składa się z dwóch części. Część Prowokacje wyraża krytyczne postawy artystów wobec zagadnień feminizmu, przemocy społecznej, przemocy w rodzinie, problemów seksualności. Konfrontacje dotyczą konfliktów etnicznych oraz zmian politycznych. Prace pokazywane na wystawie reprezentują różne nurty sztuki kontestacyjnej, w dużej mierze nawiązującej do europejskich problemów geopolitycznych współistnienia społeczności estońskiej i rosyjskiej na jednym obszarze. Sugestywnie podejmuje tę tematykę film Kristiiny Norman Monolit. Przedstawia on eskalację konfliktu między społecznościami rosyjską i estońską związanego z usunięciem z centrum Tallina pomnika Brązowego Żołnierza – symbolu okupacji radzieckiej – w formie trawestacji 2001: Odysei kosmicznej Stanleya Kubricka.
Praca wideo Siostry Nory podejmuje temat kryzysu ekonomicznego. Jej autorka Marge Monko ukazuje w niej kryzys gospodarczy z punktu widzenia robotnic z likwidowanej fabryki. Artystka powiązała kryzys z problemami bezrobocia oraz ewolucją pozycji kobiety w zmieniającej się rzeczywistości.
Lata 90. przyniosły artystom Estonii wolność wypowiedzi. Już nie tylko konfrontują się oni z problemami, ale także zaczynają używać języka prowokacji, która staje się podstawowym środkiem działania wielu artystycznych ugrupowań ostatnich lat. Ten rodzaj wypowiedzi znaleźć można w pracach najnowszych, m.in. Niewidzialnych perłach Jaana Toomika – skłaniających do dyskusji o problemie samookaleczania się więźniów czy Małych dramatach Marko Mäetamma ukazujących problem przemocy w rodzinie w formie wyimaginowanej brutalnej wizji. Prowokującą pracą jest także Księga gości serca Sandry Jõgevy – performance, w którym artystka skoncentrowała się na problemach doświadczenia duchowego i cielesnego, ukazując rozdźwięk pomiędzy tymi doznaniami. Doświadczenie bólu paradoksalnie odczuwalne jest tu bardziej przez publiczność niż przez samą osobę poddawaną zabiegowi tatuowania klatki piersiowej.
Kuratorki wystawy:
Eha Komissarov (Estońskie Muzeum Sztuki – Muzeum Sztuki Kumu w Tallinie)
Izabela Mościcka (Muzeum Narodowe w Warszawie)