Doskonałość Formy
Meble Jana Kurzątkowskiego

Jan Kurzątkowski był jednym z najwybitniejszych polskich projektantów XX ‎‏‫ wieku. Był także jednym z założycieli słynnej Spółdzielni Artystów „Ład” (1926-1996). Pokaz kolekcji 6 unikalnych mebli jego autorstwa, odbędzie się w dniach 3-19 kwietnia 2009 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie. Kolekcja została pozyskana do zbiorów Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie dzięki współpracy z firmą IKER.

Jan Kurzątkowski (1899-1975) zajmował się przede wszystkim meblarstwem i architekturą wnętrz, ale także szkłem użytkowym oraz papieroplastyką. Był również niezwykle cenionym pedagogiem związanym z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie, wykształcił wielu znakomitych artystów.

Twórczość Jana Kurzątkowskiego cechowała niezwykła inwencja plastyczna, zamiłowanie do eksperymentów konstrukcyjnych i formalnych. Wczesne meble Kurzątkowskiego, np. krzesła „Piórka” z lat 30., są doskonałym przykładem tzw. „stylu Ładu”. W wielorakich odmianach tego stylu poszukiwano piękna w prostocie, czystości konstrukcji, w zamiłowaniu do rodzimych gatunków drewna, takich jak jesion, sosna, brzoza, świerk. Artyści odkrywali doskonałość form ukrytą w usłojeniu drewna czy w wiązaniach stolarskich. Zamiast chować łączenia elementów pod warstwą forniru czy tkaniną, wykorzystywano ich walor dekoracyjny - na przykład prostego wiązania na wczepy - uzyskując atrakcyjny, kubistyczne ornamenty.

Zakupione do zbiorów Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego w Warszawie meble stanowią przykład nowatorskiego podejścia do materiału i formy, są uważane za przełomowe dla rozwoju polskiego meblarstwa powojennego. Prezentowane na dwóch znaczących dla historii naszego wzornictwa wystawach – I Ogólnopolskiej Wystawie Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w 1952 r. (zaprojektowane specjalnie na tę ekspozycję tzw. „krzesło z językiem”) oraz na Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz w 1957 r. w Zachęcie (krzesełko o konstrukcji nośnej z płata sklejki) były wyjątkowymi osiągnięciami w projektowaniu mebli z giętej sklejki. W latach 50. w Polsce sklejka była materiałem często stosowanym przez projektantów. Pozwalała na doświadczenia projektowe podobne do tych, jakie przeprowadzali artyści na świecie z tworzywami sztucznymi, które w tamtym okresie dawały nieograniczone możliwości swobodnego konstruowania mebla, formowania kształtów miękkich, organicznych, podporządkowanych wymogom nowoczesności.

Są to meble unikalne, istniejące w pojedynczych egzemplarzach – prototypy nigdy nie powielone w seryjnej produkcji. Meblem wysoko cenionym przez samego autora jest fotel „Byk” o wyrazistej, dynamicznej, otwierającej się ku górze formie. Ekspresyjna linia podłokietników kojarzy się z rogami byka  - stąd nazwa mebla.

W zbiorach Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego znajdują się prace Jana Kurzątkowskiego, które uważane są za najcenniejsze obiekty kolekcji. Są to: fotel, dwa krzesła „Piórka” i biurko z lat 30. XX w. - arcydzieła meblarstwa ładowskiego, a także komplet składający się z 2 foteli, stolika i barku wykonane również w „Ładzie”. Inny charakter mają powojenne meble Kurzątkowskiego: krzesełko wyplatane sznurkiem, 2 fotele tapicerowane zaprojektowane do małych mieszkań w połowie lat 50., fotel tapicerowany na metalowej podstawie oraz leżanka z wikliny – wyjątkowy przykład połączenia lekkiej konstrukcji z wyplotem. Wszechstronność talentu Kurzątkowskiego potwierdzają jego prace wykonane w innych tworzywach – szkle i papierze. Ciekawy zespół naczyń – karafki i kieliszki ze szkła sodowego, barwionego w masie powstały w Hucie Szkła Gospodarczego w Szczytnej Śląskiej, w latach 1946-49. Artysta zaprojektował także różne typy zabawek – od drewnianych małych figurek, poprzez zabawki ruchome na kiju, po papierowe ozdoby na choinkę, odtworzone w latach 40. według jego przedwojennych prac – arcydzieła papieroplastyki. Meble zakupione dzięki współpracy z firmą IKER będą cennym uzupełnieniem tego zbioru.

Ośrodek Wzornictwa Nowoczesnego planuje w przyszłości organizację monograficznej wystawy twórczości Jana Kurzątkowskiego, która będzie okazją do przedstawienia wszystkich tych prac.