70 years of Polish Archaeology in Egypt

Otwarta 21 października 2007 roku w Muzeum Egipskim w Kairze wystawa „70 years of Polish Archaeology in Egypt”, została zorganizowana przez Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego, dla uczczenia jubileuszu polskiej działalności archeologicznej w Egipcie, rozpoczętej w roku 1937 pracami wykopaliskowymi w położonym na terenie Górnego Egiptu Tell Edfu.

W uroczystym otwarciu wystawy udział wzięli:
- dr Wafaa El Saddik – dyrektor generalny Muzeum Egipskiego w Kairze,
- dr Mohammed M. Maksouda – zastępca generalnego sekretarza SCA (Supreme Conucil of Antiquities),
- J. E. Jan Natkański – Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej,
- Tomasz Merta – podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- prof. dr Anna Chałasińska-Macukow – Rektor Uniwersytetu Warszawskiego
- prof. dr hab. Piotr Bieliński – dyrektor Polskiego Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW.

Wystawa, usytuowana w centralnej części hallu Muzeum, przez trzy miesiące skupiała uwagę rzesz turystów, odwiedzających codziennie najwspanialsze zbiory sztuki starożytnego Egiptu, na dokonaniach polskich misji archeologicznych.

Celem wystawy było ukazanie polskich osiągnięć poprzez prezentację wyboru obiektów z dziesięciu najważniejszych stanowisk, na których – pod auspicjami Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego – pracowały lub pracują polskie misje. Obiekty zostały zaprezentowane w układzie chronologicznym, począwszy od Okresu Predynastycznego po zmierzch Okresu Bizantyńskiego oraz epokę średniowiecznego Egiptu. Zabytki pochodzą z następujących – obok wspomnianego już  Tell Edfu – miejscowości: Deir el-Bahari i Sheikh Abd el-Gurna w Zachodnich Tebach, Deir el-Naqlun w oazie Fajum, Sakkara –  najsłynniejsza na północy obok Gizy nekropola Egiptu oraz z położonych na terenie Delty Tell el-Farkha, Tell Atrib i Aleksandrii, a także z Mariny i Marei – miast portowych, położonych na zachodnim wybrzeżu Egiptu.

Istotny wkład w przygotowanie wystawy mieli pracownicy Muzeum Narodowego w Warszawie, które od 70 lat łączy z Uniwersytetem Warszawskim umowa o współpracy. Kuratorem wystawy była st. kustosz Aleksandra Majewska - kustosz kolekcji sztuki egipskiej Zbiorów Sztuki Starożytnej. Zespół konserwatorski tworzyli kons. Joanna Lis z Pracowni Konserwacji Kamienia oraz kons. Zbigniew Godziejewski - kierownik Pracowni Konserwacji Sztuki Starożytnej, którzy współpracowali z kons. Władysławem Wekerem – kierownikiem Pracowni Konserwacji Metali Muzeum Archeologicznego w Warszawie oraz z mgr Anną Longą - archeologiem z Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Projekt scenograficzny wystawy powstał we współpracy z Pracownią Architektoniczną Grupa 5.

Otwarcie wystawy zainaugurowało dwudniowe obchody jubileuszu, w programie których znalazła się sesja naukowa, a także uroczystość odsłonięcia w ogrodach Muzeum Egipskiego popiersie profesora Kazimierza Michałowskiego. Autorką brązowej rzeźby jest kons. Ewa Parandowska, rzeźbiarka kierująca Pracownią Konserwacji Rzeźby warszawskiego Muzeum Narodowego. Supreme Council of Archaeology, sytuując popiersie pośród rzeźb przedstawiających największych światowych egiptologów, uhonorował pamięć wybitnego uczonego, wielce zasłużonego dla polsko-egipskiej współpracy archeologicznej.

Profesor Michałowski pozostanie jednak dla swych uczniów przede wszystkim twórcą polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej. W tym miejscu należy przywołać jego wielkie zasługi dla rozwoju Muzeum Narodowego w Warszawie. Jako profesor Uniwersytetu Warszawskiego, piastujący w Muzeum od 1939 roku stanowisko zastępcy dyrektora prof. Stanisława Lorentza, przyczynił się do nawiązania bliskiej współpracy między obydwiema instytucjami. Zaowocowało to utworzeniem w 1938 roku Galerii Sztuki Starożytnej, której zasadniczy trzon stanowiły zabytki pochodzące z wykopalisk w Edfu, gdzie w latach 1937 – 1939 ekspedycja Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem profesora Michałowskiego prowadziła badania we współpracy z Francuskim Instytutem Archeologii Wschodu w Kairze. Pozyskane wówczas przez Uniwersytet bogate zbiory, zostały zdeponowane w Muzeum Narodowym. Wybuch II Wojny Światowej przerwał na lata rozwój polskiej archeologii śródziemnomorskiej. Gdy w 1957 roku, po zelżeniu reżimu komunistycznego, profesor Michałowski powrócił do Egiptu z dalszym programem badań i uzyskał koncesję na wykopaliska w Tell Atrib, rozpoczął się, trwający już od 50 lat, owocny okres współpracy polsko – egipskiej. Jej rezultatem są wielkie projekty archeologiczno – konserwatorsko –rekonstrukcyjne, takie jak sztandarowe realizacje w Deir el-Bahari czy w Aleksandrii.

W kilka lat później, po utworzeniu przez prof. Michałowskiego w 1959 roku w Kairze Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej, polskie misje rozpoczęły eksplorację stanowisk położonych również na terenie Sudanu. Beneficjentem dokonanych tam odkryć stało się znowu Muzeum Narodowe w Warszawie. Najdonioślejszym z nich było odsłonięcie wczesnochrześcijańskiej katedry w Faras, miejscowości położonej w północnym Sudanie na obszarze przeznaczonym pod zalanie wodami Nilu, spiętrzonymi budową Wielkiej Tamy Asuańskiej. Wydobycie spod piasków pustyni wspaniale zachowanych malowideł, dekorujących wnętrze katedry, zaowocowało powstaniem w Muzeach Narodowych w Chartumie i Warszawie unikatowych galerii prezentujących arcydzieła sztuki wczesnochrześcijańskiej, powstałej na terenie Nubii między VII a XIII wiekiem. Galeria sztuki Faras im. profesora Kazimierza Michałowskiego należy do najcenniejszych kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie.

Aleksandra Majewska