Z cyklu "Wokół 1918", cz. 2
Plakat Bogdana Nowakowskiego Największa Polska Macierz
W zbiorach Muzeum Plakatu w Wilanowie znajduje się sygnowany przez Bogdana Nowakowskiego (1887-1945) plakat z 1921 roku pt. Największa Polska Macierz Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża.
Polski Czerwony Krzyż w 2019 roku będzie obchodzić jubileusz stulecia istnienia. Polskie stowarzyszenia pomocowe na terenach trzech zaborów istniały już wcześniej, natomiast próby zorganizowania autonomicznego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża spotykały się niejednokrotnie z odmową władz zaborczych. Dopiero w 1919 roku organizacjom, które zgłosiły swój akces do Polskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża, udało się opracować statut, który został zatwierdzony przez rząd polski. Nieco później, 14 lipca 1919 roku, Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża zostało uznane przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża z siedzibą w Genewie.
Początkowo zadaniem organizacji była opieka nad rannymi żołnierzami, z czasem zakres działalności znacząco się poszerzył. W 1927 roku organizacja zmieniła nazwę na Polski Czerwony Krzyż.
Propagandowy plakat PTCK autorstwa Bogdana Nowakowskiego w dużym stopniu naśladował plakat amerykańskiej organizacji czerwonego krzyża (American Red Cross). Jego twórcą był malarz i ilustrator Alonzo Earl Eringer (1878-1948). Eringer zestawił ze sobą znak graficzny czerwonego krzyża, opiekującą się rannym żołnierzem siostrę Czerwonego Krzyża oraz napis The Greatest Mother in the World (Największa Matka na Świecie). Nadnaturalnej wielkości w stosunku do rannego żołnierza postać siostry, wzorowana była na sakralnej kompozycji Piety (przedstawieniu Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa).
Nowakowski wykorzystał układ kompozycyjny amerykańskiego plakatu. W obu ujęciach postać siostry jest dominująca. Był to zabieg celowy, w oficjalnych materiałach Czerwonego Krzyża organizację porównywano do siostry:
w rodzinie państwowej […] ma on rolę najstarszej siostry, pełnej poświęcenia i miłości. Która w zastępstwie innych członków rodziny idzie nieść pomoc i opiekę bratu, żołnierzowi - obrońcy i opuszczonemu rodzeństwu - wszelkiej biedzie i nędzy.
(Kilka uwag o sposobie prowadzenia propagandy w Czerwonym Krzyżu, „Czerwony Krzyż”, R.3, nr 1, 1 stycznia 1921, s. 7-9).
Polska wersja napisu (Największa Polska Macierz) była niemal dosłownym tłumaczeniem angielskiej. Tytuł plakatu jednej z największych wówczas organizacji pomocowych w Polsce podkreślał jej wielkość i powszechność, a jednocześnie odwoływał się do podwójnego znaczenia słowa macierz jako matki i ojczyzny.
Małgorzata Myślicka
Prace konserwatorskie nad obiektami z zasobu Muzeum Plakatu w Wilanowie zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
