Józef Pankiewicz 1866 - 1940

Komisarz wystawy: Elżbieta Charazińska

Pierwsza tak duża i wszechstronna wystawa monograficzna Józefa Pankiewicza od czasu prezentacji fragmentów twórczości, w Krakowie (1946), Warszawie (1947) i Olsztynie (1948/49).

Zobaczyliśmy na niej wybór około 200 obrazów olejnych, 150 rysunków i 100 grafik - natomiast towarzyszący jej katalog obejmie całość jego artystycznej spuścizny, zarówno dzieła istniejące, jak i zaginione, opatrzone wyczerpującym komentarzem naukowym.

Józef Pankiewicz należy do najwybitniejszych artystów w historii sztuki polskiej XX w. Ten wszechstronnie wykształcony intelektualista o ogromnej wrażliwości i kulturze, chłodny analityk zgłębiający dzieła dawnych mistrzów oraz teoretyczne podstawy sztuki, przez całe życie dążył do absolutnej perfekcji warsztatu malarskiego i graficznego. Należał do malarzy nowatorów - był otwarty na awangardowe prądy w sztuce europejskiej, a własną twórczością oraz działalnością pedagogiczną wyznaczył kierunki rozwoju malarstwa polskiego 1 poł. XX w. Swoją drogę artystyczną rozpoczynał z pozycji dziewiętnastowiecznego realizmu, był - obok Władysława Podkowińskiego - polskim pionierem impresjonizmu w jego najczystszej, francuskiej redakcji, następnie, u schyłku XIX w. zwrócił się ku wyrafinowanej estetyce symbolizmu. Po 1900 r., spędzając wiele lat we Francji, zainteresował się malarstwem postimpresjonistów, a w latach 1914 - 1918 podejmował także eksperymenty bliskie założeniom kubizmu i fowizmu. Z fascynacji twórczością Cezanne'a i Bonnarda wyprowadził indywidualną formułę koloryzmu, podporządkowanego jednak ścisłej dyscyplinie w budowie form. Ostatnia ewolucja twórczości Pankiewicza dokonała się w oparciu o wzory sztuki klasycznej i zaowocowała wzmocnioną harmonią układów kompozycyjnych, subtelnością rozwiązań kolorystycznych oraz niezwykłą szlachetnością malarskiego tworzywa. Trudno przecenić zasługi Pankiewicza jako pedagoga, który wywarł wpływ na ukształtowanie artystów reprezentujących dwie ważne formacje w sztuce europejskiej i polskiej - postimpresjonistyczną i ekspresjonistyczną awangardę z kręgu Ecole de Paris oraz malarstwo kolorystyczne Komitetu Paryskiego.